«طوفان‌الاقصی»؛ زلزله‌ای که دیوارهای سکوت را فرو ریخت
خبرگزاری ، گروه بین الملل: در پژوهشی جالب‌توجه با عنوان «راه‌های مقابله با سوگیری و افزایش اعتماد در تحلیل داده‌های رسانه‌های اجتماعی برای مدیریت بحران» که در سال ۲۰۲۴ میلادی توسط دانشگاه هال انگلستان منتشر شد، ۳ سوگیری خطرناک شناسایی شده که چگونه می‌توانند واقعیت یک فاجعه را در برابر چشمان جهان مخدوش و پنهان کنند. این پژوهش نشان می‌دهد که حتی ارزش‌ترین داده‌ها نیز اگر از صافی این سه سوگیری عبور کنند، تصویری تحریف‌شده و ناعادلانه ارائه می‌دهند:
۱. سوگیری جغرافیایی: این سوگیری باعث می‌شود تراژدی‌هایی که در کانون توجه رسانه‌های غربی قرار ندارند - مثلاً در خاورمیانه، آسیا یا آفریقا - اساساً دیده نشوند، گویی این بحران‌ها هرگز رخ نداده‌اند.
۲. سوگیری زبانی: این سوگیری، صداها و فریادهای به زبان‌های غیرغربی را نادیده می‌گیرد. اگر فاجعه‌ای به انگلیسی توصیف نشود، گویی در فضای مجازی و رسانه‌های بین‌المللی وجود خارجی ندارد.
۳. سوگیری نمایشی: این سوگیری در نهایت به ارائه یک نمایش ناقص از واقعیت می‌انجامند. دو سوگیری فوق روایتی جانبدارانه می‌سازند که تنها بخشی از حقیقت را نشان می‌دهد و بخش عمده‌ای را در سایه فراموشی قرار می‌دهد.
غزه؛ قربانی سه‌گانه سوگیری رسانه‌ای
برای دهه‌ها، فاجعه غزه نمونه بارز قربانی شدن در برابر این ۳ سوگیری بود. موقعیت جغرافیایی در خاورمیانه و عربی‌زبان بودن مردمش، باعث شد تا روایت رنج و اشغال آنها یا نادیده گرفته شود، یا در بهترین حالت، به شکلی تحریف‌شده و حاشیه‌ای نمایش داده شود. در نتیجه، مسئله فلسطین به طور کلی دچار «سوگیری نمایشی» شد و رنج روزمره مردم آن به امری عادی در نگاه جامعه بین‌الملل تبدیل گشت. این فضای رسانه‌ای مساعد، به رژیم صهیونیستی اجازه می‌داد تا به آرامی و با حمایت بی‌چون و چرای غرب، پروژه اشغالگری خود را پیش ببرد، تا جایی که حتی برخی از کشورهای عربی نیز به سمت عادی‌سازی روابط با این رژیم حرکت کردند.
طوفان‌الاقصی؛ پاسخی که نقشه رسانه‌ای جهان را تغییر داد
اما عملیات «طوفان الاقصی» در هفت اکتبر، مانند یک زلزله ژئوپلیتیک، بنیان این معادلات رسانه‌ای را لرزاند. این رویداد، دیوارهای سوگیری جغرافیایی و زبانی را درنوردید و جهان را مجبور کرد آنچه را که برای دهه‌ها از نگاهش پنهان بود، ببیند. اکنون دیگر جنایات رژیم صهیونیستی در پشت این سدهای اطلاعاتی پنهان نمی‌ماند.
موج خروشان اعتراضات در دانشگاه‌های سراسر جهان، از ایالات متحده تا اروپا، نشان داد که نسل جدید، روایت قالب رسانه‌ها را نپذیرفته و سوگیری نمایشی را به چالش کشیده است.
صحن سازمان ملل در زمان سخنرانی نتانیاهو با صندلی‌های خالی روبرو شد، نمادی گویا از افول مشروعیت این رژیم حتی در نهادهای به ظاهر بی‌طرف بین‌المللی.
کشورهای حامی آرمان فلسطین، مانند یمن، که روزگاری خود درگیر جنگ داخلی بود، اکنون با اقداماتی بی‌سابقه مانند توقیف کشتی‌ها و هدف قرار دادن مواضع رژیم صهیونیستی، به بازیگری تاثیرگذار در این معادله تبدیل شدند.
اگرچه حملات کور و بی‌امان رژیم صهیونیستی پس از هفت اکتبر به شهادت ده‌ها هزار غیرنظامی، از جمله هزاران زن و کودک، و شهادت شمار دیگری از فرماندهان مقاومت انجامید، اما یک دستاورد استراتژیک و غیرقابل انکار داشت: شکستن انحصار روایت‌پردازی رسانه‌ای و قرار دادن بی‌عدالتی تاریخی در کانون توجه جهانی. هفت اکتبر ثابت کرد که حتی قدرتمندترین ماشین‌های تبلیغاتی نیز نمی‌توانند تا ابد حقیقت را در پشت دیوارهای سوگیری پنهان کنند.
منبع:
Abid, S., Mishra, B., Thakker, D., & Mishra, N. (2024). Ensuring Trustworthiness and Bias Mitigation in AI-driven Social Media Data Analysis for Disaster Management. University of Hull, UK.
نویسنده؛ محمدرضا حاجی جباری
*
