عراق واردات میلگرد را محدود کرد؛ تأکید بر تولید مشترک در خاک عراق
فرزاد پیلتن، دستیار رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران در امور بین‌الملل، در گفتگو با خبرگزاری درباره تعرفه سنگینی که دولت عراق بر واردات میلگرد اعمال کرده است، گفت: این سیاست از پیش اعلام شده بود. دولت عراق با هدف توسعه تولید داخلی مقاطع فولادی، به‌ویژه میلگرد، از دو تا سه سال گذشته برنامه‌ریزی خود را آغاز کرده و در سال جاری به این هدف دست یافته است. بر همین اساس، کارشناسان و ناظران حوزه عراق نیز پیش‌بینی کرده بودند که با رسیدن عراق به مرز تولید مقاطع فولادی، احتمال اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی بر واردات برخی محصولات فولادی وجود دارد؛ اتفاقی که اکنون رخ داده است.
پیلتن افزود: این محدودیت‌ها صرفاً برای صادرکنندگان ایرانی اعمال نشده و شامل تمام کشورهایی می‌شود که پیش‌تر محصولات فولادی خود را به عراق صادر می‌کردند.
وی در خصوص تأثیر این سیاست بر صادرات فولاد ایران به عراق گفت: بدون تردید با اعمال این محدودیت‌ها، صادرات فولاد به عراق با کاهش روبه‌رو خواهد شد. در مورد سیمان نیز پیش‌تر سیاست مشابهی از سوی دولت عراق اجرا شده بود که نتیجه آن، کاهش شدید صادرات سیمان ایران در سال‌های گذشته بود.
دستیار رئیس کل سازمان توسعه تجارت در امور بین‌الملل ادامه داد: دولت عراق برای حفظ بازار خود، پیشنهادی ارائه کرده مبنی بر اینکه شرکت‌های خارجی، از جمله صادرکنندگان ایرانی، برای ادامه حضور در بازار این کشور باید به سمت ایجاد خطوط تولید در داخل عراق حرکت کنند. این موضوع نیز جزو برنامه‌های رسمی دولت عراق قرار دارد.
پیلتن گفت: این نوع سیاست در حوزه تجارت بین‌الملل شناخته‌شده است. حتی ایالات متحده آمریکا نیز در سال‌های اخیر رویکرد مشابهی اتخاذ کرده و تأکید دارد که برای دستیابی به بازار داخلی کشورها، باید در آن کشورها سرمایه‌گذاری مستقیم انجام شود. این سیاست علاوه بر حمایت از تولید داخلی، موجب ایجاد اشتغال و بهره‌مندی از منافع ناشی از سرمایه‌گذاری خارجی در کشور میزبان می‌شود.
به گزارش خبرگزاری بازار عراق در دو دهه اخیر، به‌ویژه پس از سقوط رژیم سابق و آغاز بازسازی، به یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران در حوزه محصولات ساختمانی و صنعتی تبدیل شده است. شهرسازی گسترده، پروژه‌های عمرانی و بازسازی زیرساخت‌ها، تقاضای بالایی برای فولاد به‌خصوص میلگرد ایجاد کرد که بخش عمده‌ای از آن توسط تولیدکنندگان ایرانی تأمین شد.
در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، عراق همواره در میان سه مقصد اول صادرات غیرنفتی ایران قرار داشت و فولاد، سیمان، کاشی و مواد غذایی سهم مهمی در این مبادلات داشتند. با این حال، از اواخر دهه ۱۳۹۰ دولت عراق به‌تدریج سیاست‌های صنعتی‌سازی و حمایت از تولید داخلی را در دستور کار قرار داد. این روند ابتدا با صنایعی مانند سیمان آغاز شد؛ جایی که با راه‌اندازی کارخانه‌های داخلی و وضع تعرفه بر واردات، سهم ایران از بازار سیمان عراق از بیش از ۵ میلیون تن در سال به کمتر از یک‌چهارم کاهش یافت.
در حوزه فولاد نیز، سرمایه‌گذاری‌های مشترک با شرکت‌های ترکیه‌ای و عربی و ایجاد خطوط تولید در استان‌های بصره، صلاح‌الدین و نینوا، ظرفیت تولید میلگرد عراق را به حدی رسانده که اکنون نیاز کمتری به واردات احساس می‌شود. کارشناسان تجارت بین‌الملل این روند را مشابه سیاست‌های صنعتی کشورهایی می‌دانند که برای جلوگیری از خروج ارز، به سرمایه‌گذاری داخلی و جذب سرمایه خارجی مستقیم (FDI) روی می‌آورند.
برای ایران، این تغییر سیاست به معنای ضرورت بازنگری در استراتژی نفوذ به بازار عراق است؛ از جمله ایجاد واحدهای تولید یا مونتاژ در خاک این کشور، تشکیل شرکت‌های مشترک، یا تمرکز بر محصولات و خدمات دارای مزیت نسبی که هنوز تولید داخلی عراق پاسخگوی آن نیست. این مسیر، یادآور تجربه ترکیه و چین در بازار عراق است که با سرمایه‌گذاری مستقیم، جایگاه خود را تثبیت کرده‌اند.
*
