فرزندخوانده، وارث و محرم شرعی می‌شود؟
امین فلاح‌نژاد، وکیل پایه‌یک دادگستری و حقوقدان در گفتگو باخبرگزاری ، به سوالات پرتکرار درباره روند قانونی سرپرستی کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست یا بدسرپرست پاسخ داد.
وی در این گفتگو، نکات کلیدی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان را تشریح کرد.
چه کسانی می‌توانند سرپرستی کودکان را بگیرند؟
فلاح‌نژاد در ابتدا با اشاره به ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست گفت: زن و شوهری که پنج سال از ازدواج‌شان گذشته باشد و صاحب فرزند نشده باشند، می‌توانند متقاضی سرپرستی شوند؛ البته به شرطی که حداقل یکی از آن‌ها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد.
وی افزود: علاوه بر این، زن و شوهری که فرزند دارند، در صورت داشتن شرایط سنی، می‌توانند کودک دیگری را نیز به فرزندی بپذیرند. همچنین دختران و زنان فاقد همسر نیز در صورت داشتن حداقل ۳۰ سال سن، صرفاً مجاز به سرپرستی از کودکان دختر هستند.
شرایط عمومی متقاضیان سرپرستی چیست؟
این وکیل دادگستری در ادامه به شرایط متقاضیان سرپرستی اشاره کرد و گفت: بر اساس قانون، فرد متقاضی باید واجد صلاحیت اخلاقی، اعتقادی و مالی باشد. یعنی داشتن تمکن مالی، سلامت جسمی و روانی، ترک اعتیاد، نداشتن سو پیشینه مؤثر و نیز اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور الزامی است.
وی تأکید کرد: این موارد با بررسی‌های تخصصی سازمان بهزیستی و تأیید دادگاه احراز می‌شود. اگر شخصی فاقد صلاحیت اخلاقی یا رفتاری باشد، حتی اگر شرایط ظاهری را داشته باشد، امکان اخذ سرپرستی نخواهد داشت.
آیا می‌توان بیش از دو کودک را به فرزندی پذیرفت؟
فلاح‌نژاد با تأکید بر محدودیت‌های قانونی در تعداد کودکان تحت سرپرستی گفت: مطابق قانون، هیچ متقاضی‌ای نمی‌تواند بیش از دو کودک یا نوجوان را تحت سرپرستی بگیرد؛ مگر اینکه کودکان مورد نظر خواهر و برادر یا از اعضای یک خانواده باشند.
وضعیت زنان مطلقه یا بیوه برای گرفتن سرپرستی چگونه است؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیا زنان فاقد همسر نیز می‌توانند سرپرست شوند، اظهار کرد: بله، زنان مطلقه یا بیوه با رعایت شرایط قانونی، مجاز به گرفتن سرپرستی هستند. البته تنها مجاز به نگهداری از کودکان دختر است.
آیا محدودیت سنی وجود دارد؟
این حقوقدان با اشاره به شرط سنی گفت: حداقل سن برای متقاضیان سرپرستی ۳۰ سال است، اما در قانون سقف سنی مشخصی تعیین نشده است. البته در اولویت‌بندی، افراد زیر ۵۰ سال نسبت به متقاضیان بالای ۵۰ سال در شرایط مساوی اولویت دارند.
چه کودکانی مشمول سرپرستی می‌شوند؟
فلاح‌نژاد در پاسخ به سؤالی درباره شرایط کودکان قابل واگذاری گفت: همه کودکان نابالغ و همچنین افراد بالغ زیر ۱۶ سال در صورتی که از سوی دادگاه نیاز به سرپرستی تشخیص داده شود، و یکی از شرایط چهارگانه قانونی را داشته باشند، مشمول سرپرستی خواهند بود.
وی افزود: برای مثال اگر والدین یا جد پدری در قید حیات نباشند، یا کودک به موجب حکم دادگاه به بهزیستی سپرده شده باشد و تا دو سال کسی برای تحویل او مراجعه نکرده باشد، امکان واگذاری سرپرستی وجود دارد.
اولویت سرپرستی گرفتن با چه کسانی است؟
این وکیل دادگستری با اشاره به اولویت‌بندی افراد متقاضی توضیح داد: زن و شوهر بدون فرزند، در اولویت اول قرار دارند. در اولویت دوم زنان فاقد همسر و فرزند، و سپس زن و شوهر دارای فرزند هستند. همچنین افراد زیر ۵۰ سال نسبت به بالای ۵۰ سال اولویت دارند.
وی خاطرنشان کرد: اگر متقاضی مدعی شود کودکی را پیدا کرده و این موضوع در دادگاه اثبات شود، در صورت داشتن شرایط، در اولویت واگذاری قرار می‌گیرد.
روند قانونی گرفتن سرپرستی چگونه است؟
فلاح‌نژاد درباره مراحل اخذ سرپرستی گفت: متقاضی باید تقاضانامه‌ای به سازمان بهزیستی ارائه دهد. بهزیستی نیز حداکثر ظرف دو ماه نظر کارشناسی خود را به دادگاه اعلام می‌کند. در صورت احراز شرایط، دادگاه قرار شش‌ماهه سرپرستی آزمایشی صادر می‌کند.
تملیک مال؛ شرط صدور حکم قطعی سرپرستی
وی افزود: پس از دوره آزمایشی، دادگاه تنها زمانی حکم دائمی سرپرستی را صادر می‌کند که متقاضی بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک تملیک کرده باشد. میزان و نوع مال را دادگاه تعیین می‌کند.
در صورت ازدواج سرپرست چه می‌شود؟
فلاح‌نژاد درباره ازدواج سرپرست توضیح داد: در صورت قصد ازدواج، فرد باید مشخصات همسر جدید را به دادگاه اعلام کند. سازمان بهزیستی نیز موظف است ازدواج را گزارش دهد. ادامه سرپرستی منوط به تصمیم دادگاه خواهد بود.
وی تأکید کرد: بین سرپرست و کودک تحت سرپرستی هیچ‌گونه رابطه توارث یا حرمت نکاح شرعی و قانونی ایجاد نمی‌شود.
فلاح‌نژاد گفت: در اصل، ازدواج میان سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است. اما اگر دادگاه و سازمان بهزیستی پس از بررسی مصلحت فرزند، آن را تأیید کنند، به‌صورت استثنایی امکان‌پذیر خواهد بود.
این وکیل دادگستری در پایان گفت: اگر سرپرست شرایط قانونی را از دست بدهد، سوءرفتار کودک غیرقابل تحمل باشد، توافق برای پایان سرپرستی انجام شود، یا والدین واقعی کودک با داشتن صلاحیت بازگردند، دادگاه حکم سرپرستی را فسخ خواهد کرد.
*
