زمان خوردن صبحانه بر طول عمر تاثیر می‌گذارد
پژوهشی تازه نشان می‌دهد زمان‌بندی صرف وعده‌های غذایی که با افزایش سن تغییر می‌کند، می‌تواند بازتاب‌دهنده تغییراتی در وضعیت سلامتی سالمندان باشد؛ به‌ویژه صرف دیرهنگام صبحانه ممکن است نشانه مشکلات جسمانی یا روانی پنهان باشد و حتی با افزایش خطر مرگ سالمندان مرتبط دانسته شده است.
ساعت‌های بیولوژیکی در تغذیه (Chrononutrition) شاخه‌ای نوظهور در علوم تغذیه است که به زمان‌بندی وعده‌های غذایی و اثر آن بر سلامتی می‌پردازد. این مطالعات که از دهه ۱۹۷۰ آغاز شدند، نشان داده‌اند که زمان غذا خوردن می‌تواند بر میزان سوخت‌وساز و مرگ‌ومیر اثر بگذارد. بر اساس این پژوهش‌ها روی حیوانات، مصرف غذاهای پرچرب در زمان‌های غیرمعمول شبانه‌روز (مثلا در ساعات استراحت) نسبت به زمان‌های معمول روزانه بیشتر باعث تجمع چربی می‌شود. برخی مطالعات روی انسان‌ها هم میان غذا خوردن دیرهنگام با کاهش اثربخشی مداخلات کاهش وزن، افزایش شاخص توده بدنی، اختلال در تحمل گلوکز و تغییرات هورمونی ارتباط گزارش کرده‌اند.
این پدیده از نظر زیستی مهم است، چرا که وعده‌های غذایی نقش سیگنال محیطی را ایفا می‌کنند و ریتم شبانه‌روزی فعالیت بافت‌های متابولیک را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. اختلال در این هم‌ترازی می‌تواند به بروز بیماری‌های متابولیک، دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و حتی افزایش مرگ‌ومیر بینجامد. در این میان سالمندان به دلیل تغییرات رفتاری و عادت‌ها (مانند خواب یا بیداری زودهنگام)، بروز بیماری‌های مختلف، خستگی، مشکلات دهان و دندان، کم‌آبی بدن، دشواری در بلع و گاه تغییرات محیطی ناشی از بازنشستگی یا انتقال به مراکز مراقبتی، در برابر زمان‌بندی نامناسب صرف غذا آسیب‌پذیرترند.
به گزارش ومنز‌هلت، یک مطالعه جدید که در «نشریه پزشکی ارتباطات طبیعت» (Nature Communications Medicine) منتشر شد، داده‌های سلامتی دو هزار و ۹۴۵ فرد ۴۲ تا ۹۴ ساله در بریتانیا را بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۲۰۱۷ بررسی کرده است. نتایج نشان می‌دهد هرچه سن افراد بالاتر برود، احتمال اینکه صبحانه و شام را دیرتر صرف کنند، بیشتر و بازه زمانی غذا خوردن روزانه‌شان کوتاه‌تر می‌شود. با این حال کسانی که صبحانه را دیرتر می‌خوردند، از نظر سلامت جسمانی (مانند خستگی یا مشکلات قلبی‌عروقی) و سلامت روان (مانند افسردگی یا اضطراب) وضعیت بدتری داشتند.
پژوهشگران مرگ‌ومیر ناشی از همه علل را هم بررسی و میان دیر خوردن صبحانه و خطر بالاتر مرگ هم ارتباطی مشاهده کردند. به طوری که هر یک ساعتی که شرکت‌کنندگان خوردن صبحانه را‌ــ پس از ساعت پایه ۷:۳۰ صبح‌ــ به تاخیر می‌انداختند، با ۸ تا ۱۱ درصد افزایش خطر مرگ در طول دوره ۳۴ ساله مطالعه مواجه بودند.
هرچند دلیل دقیق این ارتباط هنوز روشن نیست، به گفته حسن دشتی، نویسنده اصلی تحقیق و استادیار دانشکده پزشکی هاروارد، زمان صرف صبحانه می‌تواند بازتابی از تغییرات فیزیولوژیک مانند کاهش اشتهای صبحگاهی، خستگی یا مشکلات سلامتی باشد که از جا برخاستن و شروع روز را دشوار می‌کنند؛ بنابراین می‌توانند شاخصی حساس از سلامتی کلی سالمندان باشد. به عنوان مثال، فردی با نارسایی قلبی ممکن است صبح‌ها به‌سختی بیدار شود یا نتواند برای خود صبحانه آماده کند و این امر صرف این وعده او را عقب بیندازد.
از سوی دیگر، زمان خوردن صبحانه می‌تواند ریتم شبانه‌روزی بدن را هم تحت تاثیر قرار دهد. خوردن دیرهنگام وعده‌ها باعث می‌شود دریافت مواد مغذی به زمانی موکول شود که حساسیت به انسولین پایین‌تر و ترشح ملاتونین در حال افزایش است. این ترکیب تحمل گلوکز را کاهش می‌دهد، سوخت‌وساز چربی را مختل می‌کند و باعث می‌شود بدن به‌جای سوزاندن کالری، به ذخیره آن، تمایل بیشتری پیدا می‌کند.
این تغییرات به مرور زمان می‌توانند به افزایش خطر بیماری‌های متابولیک مانند دیابت نوع ۲ یا بیمار‌های قلبی، ضعف جسمانی و افزایش خطر مرگ منجر شوند.
البته دکتر دشتی تاکید می‌کند که یافته‌های فعلی به معنای آن نیست که همه باید قطعا صبحانه را زودتر بخورند. از همین رو پژوهش‌های بیشتر در این زمینه ضروری است. با این حال می‌گوید: «اگر این نتایج در مطالعات آینده هم تایید شود، پزشکان می‌توانند از تغییر در زمان صرف صبحانه به عنوان شاخصی ساده برای تشخیص مشکلات پنهان سلامت سالمندان استفاده کنند.»
در مجموع، توصیه کارشناسان این است که صبحانه را حدود یک ساعت پس از بیدار شدن میل کنید، زیرا صرف صبحانه در ساعات اولیه پس از بیدار شدن با اوج‌گیری طبیعی ترشح هورمون‌های بدن هماهنگ می‌شود؛ کورتیزول صبحگاهی انرژی را آزاد می‌کند و انسولین در اوایل روز موثرتر عمل می‌کند. در حالی که به تعویق انداختن خوردن صبحانه می‌تواند این هماهنگی هورمونی و ریتم شبانه‌روزی را بر هم بزند.
ساعت‌های بیولوژیکی در تغذیه (Chrononutrition) شاخه‌ای نوظهور در علوم تغذیه است که به زمان‌بندی وعده‌های غذایی و اثر آن بر سلامتی می‌پردازد. این مطالعات که از دهه ۱۹۷۰ آغاز شدند، نشان داده‌اند که زمان غذا خوردن می‌تواند بر میزان سوخت‌وساز و مرگ‌ومیر اثر بگذارد. بر اساس این پژوهش‌ها روی حیوانات، مصرف غذاهای پرچرب در زمان‌های غیرمعمول شبانه‌روز (مثلا در ساعات استراحت) نسبت به زمان‌های معمول روزانه بیشتر باعث تجمع چربی می‌شود. برخی مطالعات روی انسان‌ها هم میان غذا خوردن دیرهنگام با کاهش اثربخشی مداخلات کاهش وزن، افزایش شاخص توده بدنی، اختلال در تحمل گلوکز و تغییرات هورمونی ارتباط گزارش کرده‌اند.
این پدیده از نظر زیستی مهم است، چرا که وعده‌های غذایی نقش سیگنال محیطی را ایفا می‌کنند و ریتم شبانه‌روزی فعالیت بافت‌های متابولیک را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. اختلال در این هم‌ترازی می‌تواند به بروز بیماری‌های متابولیک، دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و حتی افزایش مرگ‌ومیر بینجامد. در این میان سالمندان به دلیل تغییرات رفتاری و عادت‌ها (مانند خواب یا بیداری زودهنگام)، بروز بیماری‌های مختلف، خستگی، مشکلات دهان و دندان، کم‌آبی بدن، دشواری در بلع و گاه تغییرات محیطی ناشی از بازنشستگی یا انتقال به مراکز مراقبتی، در برابر زمان‌بندی نامناسب صرف غذا آسیب‌پذیرترند.
به گزارش ومنز‌هلت، یک مطالعه جدید که در «نشریه پزشکی ارتباطات طبیعت» (Nature Communications Medicine) منتشر شد، داده‌های سلامتی دو هزار و ۹۴۵ فرد ۴۲ تا ۹۴ ساله در بریتانیا را بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۲۰۱۷ بررسی کرده است. نتایج نشان می‌دهد هرچه سن افراد بالاتر برود، احتمال اینکه صبحانه و شام را دیرتر صرف کنند، بیشتر و بازه زمانی غذا خوردن روزانه‌شان کوتاه‌تر می‌شود. با این حال کسانی که صبحانه را دیرتر می‌خوردند، از نظر سلامت جسمانی (مانند خستگی یا مشکلات قلبی‌عروقی) و سلامت روان (مانند افسردگی یا اضطراب) وضعیت بدتری داشتند.
پژوهشگران مرگ‌ومیر ناشی از همه علل را هم بررسی و میان دیر خوردن صبحانه و خطر بالاتر مرگ هم ارتباطی مشاهده کردند. به طوری که هر یک ساعتی که شرکت‌کنندگان خوردن صبحانه را‌ــ پس از ساعت پایه ۷:۳۰ صبح‌ــ به تاخیر می‌انداختند، با ۸ تا ۱۱ درصد افزایش خطر مرگ در طول دوره ۳۴ ساله مطالعه مواجه بودند.
هرچند دلیل دقیق این ارتباط هنوز روشن نیست، به گفته حسن دشتی، نویسنده اصلی تحقیق و استادیار دانشکده پزشکی هاروارد، زمان صرف صبحانه می‌تواند بازتابی از تغییرات فیزیولوژیک مانند کاهش اشتهای صبحگاهی، خستگی یا مشکلات سلامتی باشد که از جا برخاستن و شروع روز را دشوار می‌کنند؛ بنابراین می‌توانند شاخصی حساس از سلامتی کلی سالمندان باشد. به عنوان مثال، فردی با نارسایی قلبی ممکن است صبح‌ها به‌سختی بیدار شود یا نتواند برای خود صبحانه آماده کند و این امر صرف این وعده او را عقب بیندازد.
از سوی دیگر، زمان خوردن صبحانه می‌تواند ریتم شبانه‌روزی بدن را هم تحت تاثیر قرار دهد. خوردن دیرهنگام وعده‌ها باعث می‌شود دریافت مواد مغذی به زمانی موکول شود که حساسیت به انسولین پایین‌تر و ترشح ملاتونین در حال افزایش است. این ترکیب تحمل گلوکز را کاهش می‌دهد، سوخت‌وساز چربی را مختل می‌کند و باعث می‌شود بدن به‌جای سوزاندن کالری، به ذخیره آن، تمایل بیشتری پیدا می‌کند.
این تغییرات به مرور زمان می‌توانند به افزایش خطر بیماری‌های متابولیک مانند دیابت نوع ۲ یا بیمار‌های قلبی، ضعف جسمانی و افزایش خطر مرگ منجر شوند.
البته دکتر دشتی تاکید می‌کند که یافته‌های فعلی به معنای آن نیست که همه باید قطعا صبحانه را زودتر بخورند. از همین رو پژوهش‌های بیشتر در این زمینه ضروری است. با این حال می‌گوید: «اگر این نتایج در مطالعات آینده هم تایید شود، پزشکان می‌توانند از تغییر در زمان صرف صبحانه به عنوان شاخصی ساده برای تشخیص مشکلات پنهان سلامت سالمندان استفاده کنند.»
در مجموع، توصیه کارشناسان این است که صبحانه را حدود یک ساعت پس از بیدار شدن میل کنید، زیرا صرف صبحانه در ساعات اولیه پس از بیدار شدن با اوج‌گیری طبیعی ترشح هورمون‌های بدن هماهنگ می‌شود؛ کورتیزول صبحگاهی انرژی را آزاد می‌کند و انسولین در اوایل روز موثرتر عمل می‌کند. در حالی که به تعویق انداختن خوردن صبحانه می‌تواند این هماهنگی هورمونی و ریتم شبانه‌روزی را بر هم بزند.
*
