تجربه زیسته کارلوس لتوف از استعمار؛ کاریکاتور سلاحی در جنگ روایت‌هاست
خبرگزاری -گروه هنر-آزاده فضلی؛ کارلوس لتوف هنرمند کاریکاتوریست و کارتونیست برزیلی که در برهه‌هایی چون حمله رژیم غاصب صهیونیستی به مردم بی گناه فلسطین و غزه به خلق آثار بسیاری پرداخته است، یکی از فعال‌ترین هنرمندان در موضوع مقاومت است. آثار او حاوی مفاهیم و مضامین ضداستکباری، ضدصهیونیسم، ضدجهانی‌سازی، ضدسرمایه‌داری و ضدظلم است و اکثراً به مبارزات و مقاومت مردم مظلوم غزه و همچنین سیاست‌های پنهانی آمریکا و صهیونیست‌ها می‌پردازد.
کارلوس لتوف متولد ۳۰ نوامبر ۱۹۶۸، ریودوژانیرو (برزیل) و یک کاریکاتوریست سیاسی برجسته است که آثارش حول محور مقابله با امپریالیسم غربی، سرمایه‌داری و مداخله نظامی آمریکا در کشورهای دیگر شکل گرفته‌اند. او که اصالتاً لبنانی است در دهه ۱۹۹۰ به‌صورت حرفه‌ای وارد این عرصه شد و از ابتدا آثارش را در مطبوعات چپ‌گرای برزیل منتشر کرد.
لتوف در سال ۱۹۹۷ پس از مشاهده مقاومت زاپاتیست‌ها در مکزیک، تصمیم گرفت هنر خود را در خدمت «فعال‌گری هنری» قرار دهد و آثارش با مجوز کپی‌رایت آزاد منتشر و در سراسر جهان توزیع شد. سبک تصویری او تیز و نمادین است و طراحی‌های او ساده و بی‌پیرایه اما سرشار از بار نمادین هستند؛ همین ویژگی باعث شده آثارش در فضای رسانه‌ای جهانی بازنشر زیادی شود.
کارلوس لتوف در مسابقه بین‌المللی کارتون هولوکاست در سال ۲۰۰۶ در ایران شرکت و رتبه دوم را به صورت مشترک از آن خود کرد. این هنرمند سه بار توسط پلیس برزیل دستگیر شده و مورد بازجویی قرار گرفته است، اما او معتقد است این اتفاق برای یک کاریکاتوریست آزاداندیش طبیعی است. یکی از اقدامات رژیم صهیونیستی در طول سال‌های متمادی، تهدید هنرمندانی است که علیه جنایات نتانیاهو و این رژیم کودک‌کش خلق اثر کردند یا به موضوعاتی چون هولوکاست که خط قرمز آنهاست، پرداختند که از این میان می‌توان به هنرمندانی چون کارلوس لتوف، سیدمسعود شجاعی طباطبایی و واسکو گارگالو اشاره کرد.
لتوف که او نیز آثار بسیاری درباره مقاومت دارد، در ساعات ابتدایی عملیات «وعده صادق»، کارتونی را خلق و منتشر کرد. وی در توضیح این کارتون نوشت: «اسرائیل سال‌هاست به دنبال حمله به ایران است. تلاش‌های بی‌شماری برای نشان‌دادن ایران به‌عنوان «تهدیدی برای صلح جهانی» و حتی ادعای اینکه ایران خواهان هولوکاست جدید است، داشته است. نتانیاهو، یک سگ هار بدون افسار است که به معنای واقعی کلمه دنیا را به یک درگیری بی‌سابقه می‌کشاند که موردپسند و تأیید کاخ سفید است.»
لتوف به‌دلیل طرح‌هایش درباره حمله به بیمارستان‌ها در غزه مورد توجه قرار گرفته است. در یکی از آثار اخیر او، تانک‌های اسرائیلی در حالی که کودکان بیمار را در انکوباتورها هدف قرار داده‌اند، نمایش داده شده‌اند. این نوع کارتون‌ها با حساسیت‌های رسانه‌ای و بشردوستانه همراه بوده‌اند.
آثار لتوف در جشنواره‌های جهانی و رسانه‌های معتبر از جمله Le Monde Diplomatique و Mad Magazine برزیل منتشر شده‌اند و در مجلات منطقه‌ای عربی نیز بازتاب داشته‌اند. حتی یک اثر لتوف در مصر در جریان اعتراضات ۲۵ ژانویه در خیابان‌ها و سایت‌های انقلابی نشر یافت.
این هنرمند برزیلی که در بزنگاه‌هایی چون جنگ غزه و عملیات «طوفان الاقصی» نیز با خلق اثر، واکنش نشان داده است، چندین اثر با محوریت ضد استکباری آمریکا و حمله رژیم صهیونیستی به ایران ترسیم و منتشر کرده است. او که سال‌هاست با آثار تند و انتقادی‌اش علیه امپریالیسم و صهیونیسم شناخته می‌شود، در گفتگویی اختصاصی باخبرگزاری از نقش هنرمندان در برابر جنگ‌های تحمیلی، استعمار فرهنگی و قدرت نرم سخن گفت. او در این گفتگو تأکید کرد که هنر، تنها بازتاب واقعیت نیست، بلکه سلاحی برای مقابله با تحریف و دروغ رسانه‌های جریان اصلی است.
لتوف در این گفتگو باور دارد هنر باید ابزار مقاومت، آگاهی‌بخشی و مبارزه با دروغ‌های ساخته‌شده توسط قدرت‌های جهانی باشد.
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
* آقای لتوف به نظر شما هنرمندان در قبال جنگ‌های تحمیلی و وقایعی که از سوی قدرت‌های جهانی بر مظلومان آوار می‌شود، چه نقشی دارند؟ هنرمندان از چه زوایایی می‌توانند به این وقایع نگاه کرده و اثر خلق کنند؟
معتقدم مهم‌ترین مسئولیت برای یک هنرمند آگاه سیاسی، بازتولید تفکر غالب و تکرار آن چیزی نیست که رسانه‌های جریان اصلی به خورد مردم می‌دهند. وظیفه هنرمند این است که پرده از واقعیت‌هایی بردارد که سعی می‌شود پنهان بماند. هنر باید افشاگر باشد، باید آن روی سکه را نشان دهد.
* لطفاً درباره انگیزه‌ها و ایده‌های شخصی خودتان برای تصویر کردن استعمار آمریکا و رژیم صهیونیستی توضیح بدهید.
من به عنوان یک برزیلی و یک لاتین‌تبار که در سال ۱۹۶۸، همزمان با دوران دیکتاتوری نظامی در برزیل متولد شدم، به خوبی از تأثیرات مخرب امپریالیسم آمریکا در کشورم و سراسر آمریکای لاتین آگاه هستم. آن نفوذ بدخیم بخشی از واقعیت زندگی ما بوده است. در مورد صهیونیسم هم تجربه مستقیم دارم. سال ۱۹۹۸ به کرانه باختری رفتم و با چشم خودم دیدم که اشغالگری چه بلایی بر سر مردم آورده است. همین تجربه‌هاست که به آثارم عمق و اصالت می‌دهد.
* فکر می‌کنید زبان تصویری کارتون چقدر برای پیامی که در ذهن دارید؛ مؤثر است؟
کارتون‌ها قدرت شگفت‌انگیزی دارند. آنها می‌توانند پیچیده‌ترین مفاهیم سیاسی و اجتماعی را در یک قاب ساده خلاصه کنند. یک تصویر می‌تواند کاری کند که هزاران کلمه نمی‌تواند. این آثار، ترکیبی از جهان‌بینی، باورها، تجربه سفرها و سه دهه فعالیت حرفه‌ای من است. به همین دلیل است که من کارتون را یک سلاح واقعی برای آگاهی جمعی می‌دانم.
* بخش زیادی از جنگ امروز، جنگ نرم فرهنگی است. شما در این زمینه چه تجربه‌ای دارید؟
درست است. نفوذ فرهنگی آمریکا در زندگی شخصی من هم پررنگ بود. من در دهه‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ با فیلم‌ها، کمیک‌ها، موسیقی و سریال‌های آمریکایی بزرگ شدم. قرار بود یک مدافع سرسخت سبک زندگی آمریکایی باشم! اما واقعیت مسیر دیگری را پیش پای من گذاشت. حضور در اتحادیه‌های کارگری و آشنایی با اندیشه‌های عدالت‌خواهانه باعث شد آن تبلیغات خنثی شود. امروز می‌دانم که باید همان سلاح فرهنگی را علیه استعمارگران به کار برد.
* آیا امکان دارد شما و دیگر هنرمندان دردآشنا از ایران، یمن یا کشورهای دیگر کار مشترکی انجام دهید؟
قطعاً ما همه یک دشمن مشترک داریم. اگر هنرمندان جهان متحد شوند، صدایشان بلندتر خواهد شد. باور دارم که اتحاد هنرمندان می‌تواند وجدان جهانی را بیدار کند.
* چطور می‌توان از این آثار برای آگاه‌سازی جهانی بهره گرفت؟
همان‌طور که گفتم، هنر قدرت دارد به زبانی جهانی صحبت کند. وقتی کارتون‌ها منتشر می‌شوند، مرز و زبان نمی‌شناسند. آنها مستقیماً با وجدان انسان‌ها سخن می‌گویند و همین، بیشترین تأثیر را دارد.
*
