حد نهایی تحمل بدن انسان در برابر گرما چقدر است؟ (پاسخ علمی)
پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که بدن انسان در برابر دما و رطوبت بسیار بالا، دارای یک سقف فیزیولوژیک برای تحمل است. با تشدید پدیده گرمایش جهانی، درک این حد نهایی و گروه‌های در معرض خطر، به موضوعی حیاتی تبدیل شده است.
یافته‌های یک مطالعه منتشر شده در مجله معتبر Science Advances، حاکی از آن است که آستانه بحرانی برای انسان، رسیدن به «دمای حباب مرطوب» ۳۵ درجه سانتی‌گراد (معادل ۹۵ درجه فارنهایت) است.
دمای حباب مرطوب چیست و چرا حیاتی است؟
برخلاف دمای عادی هوا که در گزارش‌های هواشناسی اعلام می‌شود، «دمای حباب مرطوب» با در نظر گرفتن همزمان دو فاکتور «دما» و «رطوبت» محاسبه می‌گردد. این کمیت با استفاده از دماسنجی که سنسور آن درون پارچه‌ای مرطوب پیچیده شده است، اندازه‌گیری می‌شود. اهمیت این شاخص از آنجا ناشی می‌شود که با افزایش رطوبت هوا، توانایی طبیعی بدن برای خنک‌سازی از طریق تعریق به شدت کاهش می‌یابد.
دکتر کالین ریموند، محقق در آزمایشگاه جت ناسا (JPL) که بر روی پدیده امواج گرمای شدید مطالعه می‌کند، در این رابطه توضیح می‌دهد: «اگر رطوبت پایین باشد، حتی با وجود دمای بالا، شاخص حباب مرطوب به حد بحرانی نزدیک نمی‌شود. اما زمانی که هر دو فاکتور دما و رطوبت به طور همزمان بسیار بالا باشند، این شاخص می‌تواند به سطوح خطرناکی صعود کند.»
مکانیسم فروپاشی فیزیولوژیک
دلیل اصلی عدم توانایی بدن در تحمل این شرایط، از کار افتادن سیستم تنظیم حرارت داخلی است. دکتر ریموند هشدار می‌دهد: «زمانی که دمای حباب مرطوب از دمای طبیعی بدن انسان (حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد) فراتر رود، اگرچه مکانیسم تعریق همچنان فعال است، اما بدن قادر نخواهد بود خود را تا سطح مورد نیاز برای عملکرد طبیعی فیزیولوژیک خنک نگه دارد.»
گرمای شدید شما را ۱۴ ماه زودتر پیر می‌کند!
در این مرحله، بدن وارد فاز «استرس گرمایی» شدید می‌شود و در صورت افزایش دمای داخلی به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد (۱۰۴ درجه فارنهایت)، فرد دچار «گرمازدگی» خواهد شد. این وضعیت می‌تواند با علائمی همچون ضربان قلب بسیار سریع، گیجی، هذیان، از دست دادن هوشیاری و حتی کما همراه باشد.
لازم به ذکر است که قرارگرفتن در معرض دمای حباب مرطوب ۳۵ درجه سانتی‌گراد به معنای مرگ آنی نیست؛ اما برآوردها حاکی از آن است که قرارگیری مستمر در این شرایط می‌تواند در بازه زمانی حدود سه ساعت کشنده باشد. ریموند خاطرنشان می‌کند که تعیین دقیق این زمان به دلایل اخلاقی غیرممکن است و عدد ۳۵ درجه نیز یک مرز قطعی نیست و دامنه واقعی آن بین ۳۴ تا ۵/۳۶ درجه سانتی‌گراد تخمین زده می‌شود.
کدام مناطق جهان در مرز خطر قرار دارند؟
اگرچه رسیدن به این آستانه تاکنون نادر بوده، اما مناطقی از جهان از جمله «دره رود سند» در پاکستان و سواحل جنوبی خلیج فارس، به طور مکرر و برای مدت‌زمان کوتاه به این حد بحرانی رسیده‌اند. برای نمونه، شهر «جیکوب‌آباد» در پاکستان، دست کم چهار بار شروط ثبت این رکورد را تجربه کرده است.
دکتر ریموند با اشاره به گسترش این پدیده هشدار می‌دهد: «هم اکنون نیز مکان‌هایی برای یک یا دو ساعت در روز چنین شرایطی را تجربه می‌کنند و با تداوم روند گرمایش جهانی، بر تعداد و گستره این مناطق افزوده خواهد شد.» به گفته وی، شمال غرب مکزیک، شمال هند، جنوب شرق آسیا و غرب آفریقا از جمله مناطقی هستند که در ۳۰ تا ۵۰ سال آینده در معرض این تهدید جدی قرار خواهند گرفت.
گرما؛ «عامل تشدیدکننده» همه‌گیر
برخی از کارشناسان تاکید می‌کنند که تمرکز بر عدد ۳۵ درجه، می‌تواند خطرات ناشی از دماهای پایین‌تر را نادیده بگیرد.
پاپ موزلی، پژوهشگر حوزه بیماری‌های مرتبط با گرما در دانشگاه ایالتی آریزونا، تاکید می‌کند که این آستانه برای یک فرد جوان و سالم در شرایط ایده‌آل تعریف شده است. در مقابل، عواملی همچون سن، آمادگی جسمانی، مصرف داروهای خاص و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند تحمل گرمایی افراد را به شدت کاهش دهند.
وی با بیان مثال تفاوت بین یک فرد سالم و یک فرد مسن مبتلا به نارسایی قلبی و زوال عقل، خاطرنشان کرد: «حد بالای بقا برای این دو نفر کاملاً متفاوت است.»
به گفته موزلی، در بسیاری از موارد گرمای شدید به صورت مستقیم منجر به مرگ نمی‌شود، بلکه به عنوان یک «عامل تشدیدکننده بیماری» عمل کرده و بیماری‌های زمینه‌ای از قبیل مشکلات قلبی-عروقی، کلیوی، دیابت و آسم را حاد می‌کند. این مسئله باعث می‌شود تلفات واقعی امواج گرما، بسیار فراتر از آمارهای رسمی باشد.
این گزارش نشان می‌دهد که با تداوم تغییرات اقلیمی، درک پیچیدگی‌های «تحمل گرمایی» و اتخاذ راهکارهای سازگاری برای گروه‌های آسیب‌پذیر، به یک ضرورت غیرقابل انکار تبدیل شده است.
یافته‌های یک مطالعه منتشر شده در مجله معتبر Science Advances، حاکی از آن است که آستانه بحرانی برای انسان، رسیدن به «دمای حباب مرطوب» ۳۵ درجه سانتی‌گراد (معادل ۹۵ درجه فارنهایت) است.
دمای حباب مرطوب چیست و چرا حیاتی است؟
برخلاف دمای عادی هوا که در گزارش‌های هواشناسی اعلام می‌شود، «دمای حباب مرطوب» با در نظر گرفتن همزمان دو فاکتور «دما» و «رطوبت» محاسبه می‌گردد. این کمیت با استفاده از دماسنجی که سنسور آن درون پارچه‌ای مرطوب پیچیده شده است، اندازه‌گیری می‌شود. اهمیت این شاخص از آنجا ناشی می‌شود که با افزایش رطوبت هوا، توانایی طبیعی بدن برای خنک‌سازی از طریق تعریق به شدت کاهش می‌یابد.
دکتر کالین ریموند، محقق در آزمایشگاه جت ناسا (JPL) که بر روی پدیده امواج گرمای شدید مطالعه می‌کند، در این رابطه توضیح می‌دهد: «اگر رطوبت پایین باشد، حتی با وجود دمای بالا، شاخص حباب مرطوب به حد بحرانی نزدیک نمی‌شود. اما زمانی که هر دو فاکتور دما و رطوبت به طور همزمان بسیار بالا باشند، این شاخص می‌تواند به سطوح خطرناکی صعود کند.»
مکانیسم فروپاشی فیزیولوژیک
دلیل اصلی عدم توانایی بدن در تحمل این شرایط، از کار افتادن سیستم تنظیم حرارت داخلی است. دکتر ریموند هشدار می‌دهد: «زمانی که دمای حباب مرطوب از دمای طبیعی بدن انسان (حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد) فراتر رود، اگرچه مکانیسم تعریق همچنان فعال است، اما بدن قادر نخواهد بود خود را تا سطح مورد نیاز برای عملکرد طبیعی فیزیولوژیک خنک نگه دارد.»
گرمای شدید شما را ۱۴ ماه زودتر پیر می‌کند!
در این مرحله، بدن وارد فاز «استرس گرمایی» شدید می‌شود و در صورت افزایش دمای داخلی به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد (۱۰۴ درجه فارنهایت)، فرد دچار «گرمازدگی» خواهد شد. این وضعیت می‌تواند با علائمی همچون ضربان قلب بسیار سریع، گیجی، هذیان، از دست دادن هوشیاری و حتی کما همراه باشد.
لازم به ذکر است که قرارگرفتن در معرض دمای حباب مرطوب ۳۵ درجه سانتی‌گراد به معنای مرگ آنی نیست؛ اما برآوردها حاکی از آن است که قرارگیری مستمر در این شرایط می‌تواند در بازه زمانی حدود سه ساعت کشنده باشد. ریموند خاطرنشان می‌کند که تعیین دقیق این زمان به دلایل اخلاقی غیرممکن است و عدد ۳۵ درجه نیز یک مرز قطعی نیست و دامنه واقعی آن بین ۳۴ تا ۵/۳۶ درجه سانتی‌گراد تخمین زده می‌شود.
کدام مناطق جهان در مرز خطر قرار دارند؟
اگرچه رسیدن به این آستانه تاکنون نادر بوده، اما مناطقی از جهان از جمله «دره رود سند» در پاکستان و سواحل جنوبی خلیج فارس، به طور مکرر و برای مدت‌زمان کوتاه به این حد بحرانی رسیده‌اند. برای نمونه، شهر «جیکوب‌آباد» در پاکستان، دست کم چهار بار شروط ثبت این رکورد را تجربه کرده است.
دکتر ریموند با اشاره به گسترش این پدیده هشدار می‌دهد: «هم اکنون نیز مکان‌هایی برای یک یا دو ساعت در روز چنین شرایطی را تجربه می‌کنند و با تداوم روند گرمایش جهانی، بر تعداد و گستره این مناطق افزوده خواهد شد.» به گفته وی، شمال غرب مکزیک، شمال هند، جنوب شرق آسیا و غرب آفریقا از جمله مناطقی هستند که در ۳۰ تا ۵۰ سال آینده در معرض این تهدید جدی قرار خواهند گرفت.
گرما؛ «عامل تشدیدکننده» همه‌گیر
برخی از کارشناسان تاکید می‌کنند که تمرکز بر عدد ۳۵ درجه، می‌تواند خطرات ناشی از دماهای پایین‌تر را نادیده بگیرد.
پاپ موزلی، پژوهشگر حوزه بیماری‌های مرتبط با گرما در دانشگاه ایالتی آریزونا، تاکید می‌کند که این آستانه برای یک فرد جوان و سالم در شرایط ایده‌آل تعریف شده است. در مقابل، عواملی همچون سن، آمادگی جسمانی، مصرف داروهای خاص و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند تحمل گرمایی افراد را به شدت کاهش دهند.
وی با بیان مثال تفاوت بین یک فرد سالم و یک فرد مسن مبتلا به نارسایی قلبی و زوال عقل، خاطرنشان کرد: «حد بالای بقا برای این دو نفر کاملاً متفاوت است.»
به گفته موزلی، در بسیاری از موارد گرمای شدید به صورت مستقیم منجر به مرگ نمی‌شود، بلکه به عنوان یک «عامل تشدیدکننده بیماری» عمل کرده و بیماری‌های زمینه‌ای از قبیل مشکلات قلبی-عروقی، کلیوی، دیابت و آسم را حاد می‌کند. این مسئله باعث می‌شود تلفات واقعی امواج گرما، بسیار فراتر از آمارهای رسمی باشد.
این گزارش نشان می‌دهد که با تداوم تغییرات اقلیمی، درک پیچیدگی‌های «تحمل گرمایی» و اتخاذ راهکارهای سازگاری برای گروه‌های آسیب‌پذیر، به یک ضرورت غیرقابل انکار تبدیل شده است.
*
