کنکاش کشت خشخاش در ایران برای تولید داروهای حیاتی

به گزارش خبرگزاری ، با توجه به چالش‌های اخیر در تأمین برخی داروهای حیاتی، موضوع بازگشت به کشت قانونی خشخاش در ایران برای مصارف دارویی، بار دیگر به صدر اخبار آمده است و اسحاق اسماعیلی، رئیس اداره دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در برنامه روی خط خبر رادیو سلامت به تشریح ابعاد مختلف این تصمیم پرداخت.

کاربرد و اهمیت داروهای مشتق از خشخاش

اسماعیلی در ابتدا به کاربردهای گسترده و حیاتی داروهای مشتق از خشخاش اشاره کرد و گفت: این داروها که به عنوان مسکن‌های قوی و برتر در دنیا شناخته می‌شوند در حوزه‌های تسکینی، اتاق‌های عمل، برای بیماران سرطانی، ترومبوزان و همچنین در مراقبت‌های تسکینی برای ترک اعتیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

وی تأکید کرد: این داروها به دلیل وابستگی جسمی و روانی که ایجاد می‌کنند، در دنیا به عنوان "داروهای استراتژیک تحت کنترل" تلقی شده و توسط سازمان‌هایی مانند INCB (شورای بین‌المللی کنترل مواد مخدر) وابسته به سازمان ملل متحد، تحت نظارت و کنترل شدید هستند. کشورها موظف به گزارش سالانه میزان تولید، توزیع، مصرف، واردات و صادرات این داروها به این سازمان بین‌المللی هستند.

تأمین دارو در گذشته و چالش‌های کنونی

وی افزود: پیش از انقلاب، ایران یکی از کشورهای پیشرو در کشت قانونی خشخاش و استخراج مواد مؤثره آن برای تولید انواع داروهای مشتق قرص، شربت، و… بود. این کشت تحت حمایت قوانین کشوری و بین‌المللی انجام می‌شد اما پس از انقلاب، ایران به صورت داوطلبانه از این کشت قانونی انصراف داد و تأمین نیاز داخلی عمدتاً از طریق کشفیات مواد مخدر توسط پلیس و ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام می‌شد. این مواد کشف شده به مصارف دارویی اختصاص می‌یافتند. هرچند این روش، نیازهای داخلی را تا حد زیادی تأمین می‌کرد اما از نظر استانداردهای بین‌المللی، منشأ این مواد نامشخص تلقی شده و صادرات داروهای تولید شده از این طریق ممنوع بود.

رئیس اداره دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو تصریح کرد: کاهش چشمگیر کشت خشخاش در کشورهای همسایه، به ویژه پس از تغییرات سیاسی در منطقه و ممنوعیت کشت توسط طالبان، میزان کشفیات مواد مخدر در مرزهای شرقی ایران نیز کاهش یافته است. این کاهش، تأمین نیازهای دارویی داخلی را با چالش جدی مواجه کرده و وزارت بهداشت را بر آن داشته تا از اختیارات قانونی خود استفاده کند. ماده ۴۱ قانون مبارزه با مواد مخدر، به وزارت بهداشت اجازه می‌دهد تا در مواقع نیاز برای درمان، دارو، تحقیقات و مسائل پزشکی، درخواست کشت خشخاش را مطرح کند و وزارت کشاورزی نیز مکلف به کاشت آن است.

اسماعیلی تأکید کرد: برای جلوگیری از انحراف کشت خشخاش به سمت بازار غیرقانونی، سازوکارهای دقیق کنترلی در نظر گرفته شده است. این فرآیند با هماهنگی و نظارت ستاد مبارزه با مواد مخدر و پلیس مبارزه با مواد مخدر انجام خواهد شد.

وی در ادامه بیان کرد: مشکل سوءمصرف همیشه با بشر بوده و نمی‌توان به دلیل وجود این مشکلات، از ورود به این حوزه مهم درمانی صرف‌نظر کرد، خصوصاً که قانون کشور نیز این پیش‌بینی را از سال‌ها پیش کرده است.

رئیس اداره دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو به تجربیات موفق کشورهای دیگر، از جمله کشور همسایه ترکیه، اشاره کرد و افزود: این کشور توانسته است با کشت قانونی خشخاش و تولید داروهای مشتق از آن، هم نیازهای داخلی خود را تأمین کند و هم به یکی از منابع اصلی تأمین این داروها در اروپا و آمریکا تبدیل شود. این مدل اقتصادی، ارزآوری بسیار خوبی برای ترکیه داشته است.

اسماعیلی ابراز امیدواری کرد و گفت: با بازگشت به کشت قانونی، ایران نیز بتواند با توجه به توانایی شرکت‌های دارویی و قیمت تمام شده منطقی، در بازار جهانی داروهای تحت کنترل حرفی برای گفتن داشته باشد.

وی در رادیو سلامت همچنین یادآور شد: پیش از انقلاب، ایران یکی از هفت هشت کشور برتر دنیا در این زمینه بود و دارای تکنولوژی لازم برای تولید و استخراج مواد موثره بود.
این اقدام وزارت بهداشت، گامی مهم در جهت خودکفایی دارویی و تأمین نیازهای درمانی بیماران نیازمند به این داروهای حیاتی تلقی می‌شود.